ساختگرایی، یکی از نظریههای برگرفته از نهضت فلسفی-اجتماعی قرن بیستم است که حوزههای متنوعی را اعم از روانشناسی، ریاضیات، هنر، آموزش و… شامل میشود. پیشرفت برقآسای علم و فناوری در سالهای اخیر، منجر به تحول گسترده در همهی زمینههای اجتماعی شدهاست؛ حوزهی آموزش نیز یکی از این زمینهها است که نیازمند روشهای نوین برای گسترش کارآمد آگاهی و همراهی با علم روز است. برای پاسخگویی به این نیاز اساسی، نظریهی ساختگرایی دیدگاه جدیدی را در زمینهی آموزش مطرح میکند که جایگزین مناسبی برای سیستم آموزش سنتی است.
در این نظریه، دانش از محیط بیرون یا از فرد دیگری دریافت نمیشود؛ بلکه یادگیرنده در مرکز یادگیری است و یادگیری فرایندی همهجانبه است که تمام ابعاد جسمانی، حرکتی، اجتماعی، عاطفی، ذهنی، شناختی و … را درگیر میکند. همچنین در این رویکرد تمرکز یادگیری بر درک و فهم موضوعات است و چیزی بسیار فراتر از داد و ستد سطحی اطلاعات است. در نتیجه، آموزش مفاهیم در بستر زندگی واقعی دانشآموزان اتفاق میافتد و فرآیند یادگیری اصیل، بر پایهی دانش پیشین و تجربهی زیستهی دانشآموزان شکل میگیرد؛ چرا که یادگیری معنادار زمانی حاصل میشود که دانشآموزان از اندیشهها و تجارب شخصی خود در شکلگیری دانش بهره ببرند.
یکی از اساسیترین بنیانهای این رویکرد، توجه به تفاوتهای فردی و اختصاصیکردن فرآیند آموزش است؛ در این راستا، آموزگار یا تسهیلگر روشهای یادگیری و ارزشیابی متنوعی را به کار میبرد تا هر دانشآموز در مرکزیت جهان منحصر به فرد خودش بهترین یادگیری و عملکرد را داشتهباشد. همچنین پیشفرض این رویکرد، بر ذاتیبودن یادگیری استوار است؛ در نتیجه، در طی فرآیند یادگیری، از انگیزهها و تشویقهای بیرونی استفاده نمیشود؛ بلکه مربی کودک را با توجه به عملکردش ترغیب میکند و بازخوردهای روشن، توصیفی و بهموقع ارائه میدهد.
در نظریهی ساختگرایی، محیط یادگیری از اهمیت ویژهای برخوردار است. محیط باید گرم، ایمن و حمایتگر باشد. همچنین نظر به اهمیت ارتباط در شکلگیری هویت، در این محیط، یادگیری اصیل بر اساس همکاری و تعامل صورت میگیرد و رقابت از چرخهی آموزش حذف میشود تا فردگرایی به حداقل برسد.
در راستای آموزش موثر و کارآمد، در بهشت برین نیز با الهام از رویکرد ساختگرایی و تلفیق آن با سایر روشهای نوین تلاش شدهاست تا محیطی امن و پویا برای دانشآموزان ایجاد شود که در آن تجربهی آموزش با زندگی واقعی پیوند بخورد و آموزگاران در کنار دانشآموزان به خلق جهان ذهنی اختصاصی آنها کمک کنند؛ جهانی که به تعبیری، ” جهان درون دیدهاست”و اصالت بسیاری دارد:
تو مبین جهان ز بیرون که جهان درون دیدهاست چو دو دیده را ببستی، ز جهان، جهان نماند
“مولانا”